Tekst achterflap

Buiten woedt de Eerste Wereldoorlog, binnen worstelt de vijftien-jarige Jaap Kann met zijn huiswerk. Hij is de schrik van zijn leraren en haalt voortdurend onvoldoendes.Liever dan te werken fantaseert hij over vliegtuigen bouwen en meevechten in de strijd. Jaaps rijke ouders huren een psycholoog en pedagoog in voor dagelijkse huiswerkbegeleiding, Otto Barendsen. Tijdens de sessies houdt Barendsen jarenlang dagboeken bij. Daarin beschrijft hij nauwkeurig hoe hij Jaap aan het werk probeert te krijgen, maar ook waarover zij spreken en hoe de jongen zich ontwikkelt. Barendsen is geïnspireerd door de reformpedagogiek en wil naam maken als schrijvende pedagoog, zoals Jan Ligthart en Theo Thijssen. Daarvoor is Jaap een gouden bron. Hij zit op het allereerste lyceum van Nederland, waar de beginnende puberteitspsychologie inspireert tot het vormgeven van vernieuwend onderwijs. Terwijl Barendsen voorbereidingen treft voor een boek over pubers zoals Jaap, ontstaat er tussen de puber en de pedagoog een bijzondere band.

Biografie

Mineke van Essen is onderwijshistoricus en emeritus-hoogleraar Genderstudies aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij schreef boeken over onder andere meisjesonderwijs, de voorlopers van de pabo, en het begin van ons huidige onderwijsstelsel. Sanne Parlevliet is neerlandicus en universitair hoofddocent Pedagogiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze schrijft over jeugdliteratuur, literatuuronderwijs en de geschiedenis van opvoeding en onderwijs.

Inhoudsopgave

Proloog 9 De puber 9 Bijna dertig jaar later 11 De pedagoog 12 Dit boek en de bron 14 1 In de huiswerkkamer 17 Bij de les 17 ‘Een zonderlinge verwarring in zijn hoofd’ 19 Leraar en vertrouweling 27 Lezen voor het leven 30 Op zoek naar zichzelf 36 Hoofd of handen? 39 2 Jaap. Een bankierszoon uit Den Haag 41 Een stad van weelde 41 Benjamin in een elitegezin 44 Jaaps ouders 48 Joodse identiteit 54 Wonen en werken in Villa Anna 61 3 Otto. Een bakkerszoon uit de IJsseldelta 67 Otto en Helmar 67 Kind in een toverwereld 70 de puber en de pedagoog Schooltijd 74 Schaduwkanten 76 Handen of hoofd? 78 Twijfels, dromen en idealen 80 Overgangsjaren 84 4 Jaap gaat naar school 90 Leren met je handen 90 Handenarbeid, leervak of leervorm? 92 Een nieuwe school 94 Leren voor het leven 97 Wat Jaap leerde 103 Otto in spagaat 110 5 Otto’s pedagogische bagage 112 Een bakker wordt onderwijzer 112 Beginnend schoolmeester 115 Het andere klimaat 120 Kennismaking met wetenschap 122 Bij de doven 125 Psychologie studeren bij professor Heymans 129 Culminatie van een metamorfose 135 ‘Het ideale bestaan van een vrije geleerde of kunstenaar’ 138 6 Jaap op het lyceum 143 Eersteklasser 143 Het lyceum als ‘proefschool voor heel Nederland’ 148 Zittenblijver 154 Leerproblemen en remedies 159 Van leerling naar ‘toehoorder’ 164 De schrik van zijn leraren 169 7 Vlegeljaren, bakvistijd 174 Jaap als empirisch onderzoeksobject 174 Een periode van storm en stress 180 INHOuDSOPgAVE Otto over opvoeden 182 De blik van Jaap 188 ‘Zoo is de bakvisch’ 193 8 Lie. Een leraarsdochter met ambitie 198 Hoe bakvis Lie Hélène werd 198 Een stimulerend thuismilieu 205 Meisje-student, een ‘veroverd bezit’ 208 ‘In alles iets groots’ 213 Met Jaap in de Van Hovestraat 217 9 Het Nederlandsch Lyceum. Een vroege vernieuwingsschool 223 voor voortgezet onderwijs Buiten is het oorlog 223 ‘De lyceumidee’ 231 Het kind centraal 234 Drie pioniers van didactische vernieuwing 237 Levensvorming via schoolclubs 244 gemeenschapsleven 249 Op schoolreis met de fiets 251 Jaap en Otto aan de grens 256 10 Portret van een puber 259 Bouwstenen voor een boek 259 Jaap en de puberparadox 262 Een pedagogische vriendschap? 267 Otto en de puberpedagogiek 271 Puber en pedagoog volgens het boekje 278 Epiloog 287 Nieuwe kansen 287 Een oorlog later 291 Het boek van Jaap en Otto 295 Noten 298 8 de puber en de pedagoog Informatiebronnen 316 Archieven 316 Websites 318 gedrukte bronnen 319 Literatuur 326 Verantwoording van de afbeeldingen 335 Dankwoord 337 Register van personen 340

Details