Tekst achterflap

Burn-out onder professionals vormt een steeds groter vraagstuk. Veel literatuur is gericht op het herstel na een burn-out. Wij gaan in dit boek in op een organisatie-inrichting die een burn-out voorkomt, namelijk die volgens het Goed Werk-model. Goed Werk leidt tot een optimale inrichting van een professionele werkpraktijk en wordt bepaald door zes kernkenmerken: betekenisvol werk, veilig werk, grip op je werk, invloed op je werk, balans in je werk (en leven) en samenwerken. Elk van deze zes kenmerken werken we uit in twee thema’s. Vervolgens bespreken we per thema twee interventies, in totaal 24 interventies (1:6:12:24), die zowel gericht zijn op individueel als organisatorisch niveau. Ons idee bij dit boek is om de focus niet te leggen op de problemen, maar juist op het vinden van oplossingen. We zijn er goed in allerlei problemen lang te onderzoeken, terwijl zorgprofessionals heel goed weten wat er mogelijk is om hun (werk)omstandigheden aan te pakken. Door de zes kenmerken van Goed Werk te integreren, streven we naar een werkomgeving die zowel individueel als collectief welzijn bevordert. Aart Eliens werkt sinds de jaren zeventig in de gezondheid. Hij was als verplegingswetenschapper van het eerste uur betrokken bij veel beroepsontwikkelingen door zijn werkzaamheden ‘aan het bed’, het verpleegkundig onderwijs, de kwaliteitszorg en verpleegkundige positionering. Harry Woldendorp was dertig jaar werkzaam als consultant en interimmanager in de gezondheidszorg. Op dit moment is hij partner van InfraVitaal (intelligente seniorenhuisvesting), associé bij CC Zorgadviseurs en toezichthouder bij Zorggroep Tangenborgh en ALS Zorgregelaars. Arjen Jeninga studeerde in de jaren 80 af op de relatie tussen motivatie, tevredenheid en ziekteverzuim. Hij heeft jarenlange ervaring als consultant in de verschillende sectoren van de gezondheidszorg. Hij is naast partner bij CC zorgadviseurs ook lid van het bestuur van de Stichting De Mond Niet Vergeten. Daarnaast is hij recent met zijn collega’s een bedrijf gestart gericht op de relatie tussen AI en educatie.

Biografie

Arjen Jeninga studeerde economie en psychologie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Na onderzoek te hebben gedaan aan het EMGO instituut in Amsterdam, begon hij in 1988 als adviseur bij PA Consultinggroup. Daarna heeft hij gewerkt bij verschillende adviesbureaus en zorgorganisaties. Sinds 2006 is Arjen partner bij CC zorgadviseurs. Hij is gefascineerd door de kenmerken van complexe organisaties en de invloed daarvan op management en professionals. Deze nieuwsgierigheid ontstond al tijdens zijn studie: werkzaam op de SEH van het VU Medisch Centrum was de impact van teamwork op het leven van de patiënt merkbaar en zichtbaar. Als adviseur en manager heeft Arjen in alle sectoren van de gezondheidszorg de effecten van de systeemcomplexiteit ervaren. Bijvoorbeeld als directeur van een koepel in ontwikkeling (de V&VN) of als interim-manager van een Academie. Binnen CC Zorgadviseurs richt hij zich op innovaties, strategie, management en procesoptimalisatie. De laatste jaren begeeft hij zich steeds vaker op het snijvlak van professionalisteit en management bijvoorbeeld met medisch specialisten en raden van bestuur. Zijn interesse in de cybernetica is de afgelopen tien jaar geleidelijk gegroeid. Vraagstukken in een complexe omgeving heben een gebalanceerde en subtiele manier van kijken nodig. Iets dat de cybernetische systeemleer van Stafford Beer daadwerkelijk biedt. Deze kijk geeft ook voldoende aanknopingspunten voor de vertaling naar relevante interventies. Iets wat Arjen dagelijks in de praktijk brengt. Harry Woldendorp studeerde geschiedenis en culturele antropologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Sinds 1990 is hij werkzaam als consultant en interimmanager (manager, directeur, bestuurder) in de ouderenzorg. In die periode is hij bezig geweest met de toepassingsmogelijkheden van de systeemleer in de zorg. Juist door uit te gaan van de principes van zelforganisatie kom je volgens Harry tot een innovatieve bedrijfsvoering in de vorm van toepassing van platformtechnologie op de organisatie van de wijkverpleging. Dat is onder meer toegepast op een platform binnen de wijkverpleging. Hij richt zich nu op ontwikkeling van platformtechnologie op het snijvlak van wonen en zorg (www.infravitaal.nl), strategieontwikkeling rond de digitale transformatie (als associé van CC Zorgadviseurs) en fungeren als toezichthouder (Zorggroep Tangenborgh; stichting ALS Zorgregelaars). Aart Eliens (1952) is verpleegkundige en verplegingswetenschapper. Zijn verpleegkundige opleidingen volgde hij in de jaren zeventig in het (toenmalige) St. Radboud ziekenhuis te Nijmegen en in het (toenmalige) Provinciaal Ziekenhuis Duin en Bosch te Castricum. In 1984 behoorde hij tot de eerste lichting verplegingswetenschappers die afstudeerden aan de Universiteit Maastricht.Na zijn afstuderen combineerde hij altijd een baan in het onderwijs naast een andere baan. Hij was werkzaam als verpleegkundige en stafmedewerker verplegingsdienst in de GGZ. Daarna werkte hij als docent bij de bachelor verpleegkunde van Hogeschool Alkmaar en als docent bij de bachelor verpleegkunde en de opleiding Master Advanced Nursing Practice van Hogeschool Inholland. Daarnaast werkte hij als programmaleider verpleegkunde bij het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO te Utrecht, de opleiding verpleegkundig specialist GGZ Rino Utrecht, als senior beleidsadviseur bij V&VN, associate lector kenniskring Best Practice in de GGZ verpleegkunde van Hogeschool Inholland. Vanaf 2017 is hij directeur eigenaar van zijn eigen adviesbureau. Gedurende ruim dertig jaar werkte hij freelance voor een aantal uitgeverijen en een reeks vakbladen op het gebied van de verpleegkunde. Hij was langdurig betrokken bij de landelijke verpleegkundige richtlijnontwikkeling, had zitting in vele landelijke commissies op het gebied van de verpleging en was jarenlang auditor van verpleegkundige opleidingen. Hij hield talrijke voordrachten op congressen over verpleegkundige theorievorming, beroepsidentiteit, verpleegkundig redeneren, kwaliteit van verpleegkundige zorg en innovatie en verpleegkundig onderwijs. Hij schreef 15 boeken en verzorgde bijdragen in een reeks boeken. naast bijna 100 artikelen. Hij houdt zich de laatste jaren vooral bezig met beroepsidentiteit en de maatschappelijke waarde van verplegen.

Inhoudsopgave

INLEIDING 13 DEEL 1 VAN VRAAGSTUK NAAR AANPAK: DE ACHTERGROND 1 HET VRAAGSTUK VAN BURN-OUT IN DE ZORG 21 1.1 Impact van burn-out 21 1.2 De omvang van burn-out in de zorgsector 23 1.3 De gevolgen van burn-out in de zorgsector 24 2 ANALYSE VAN OORZAKEN EN GEVOLGEN VAN BURN-OUT 25 2.1 De complexiteit van burn-out in de zorgsector 25 2.2 Factoren die bijdragen aan burn-out in de zorgsector 28 3 HET BURN-OUTNARRATIEF 31 3.1 Het verhaal van burn-out 31 3.1.1 Culturele en sociale dimensies 31 3.1.2 Het belang van erkenning en aanpak 31 3.2 Professionele mythen en werkverwachtingen 33 4 KARAKTERISTIEKEN VAN EEN GEZONDE WERKOMGEVING 37 4.1 Een gezonde werkomgeving 37 4.2 Agency 40 4.3 Samenhang 40 4.4 Kameraadschap 41 5 EEN EFFECTIEVE AANPAK VAN BURN-OUT 45 5.1 Inleiding 45 5.2 Interventies gericht op het individu 46 5.2.1 Persoonlijke veerkracht en stressmanagement 46 5.2.2 Emotionele intelligentie en zelfbewustzijn 46 5.3 Organisatorische interventies gericht op goed werk 50 DEEL 2 HET MODEL VAN GOED WERK 6 KENMERKEN VAN HET MODEL VAN GOED WERK 57 6.1 Inleiding 57 6.2 Goed Werk: betekenis 59 6.3 Goed Werk: veilig 60 6.4 Goed Werk: grip 60 6.5 Goed Werk: invloed 60 6.6 Goed Werk: balans 61 6.7 Goed Werk: samen 62 7 UITWERKING VAN DE THEMA’S VAN IEDER KENMERK 63 7.1 Betekenis 63 7.1.1 Betekenis: thema bijdrage aan geheel 64 7.1.2 Betekenis: thema erkenning en beloning 64 7.2 Veilig 65 7.2.1 Veilig: thema fysiek veilig 66 7.2.2 Veilig: thema psychologisch veilig 66 7.3 Grip 68 7.3.1 Grip: thema verbetering 69 7.3.2 Grip: thema innovatie 69 7.3.3 Invloed: thema leiderschap en zeggenschap 71 7.3.4 Invloed: thema autonomie 72 7.4 Balans 73 7.4.1 Balans: thema belasting en belastbaarheid 74 7.4.2 Balans: thema duurzaam inzetbaar 75 7.4.3 Samen: thema samenwerking 77 7.4.4 Samen: thema verbonden 77 8 OVERZICHT INTERVENTIES (1:6:12:24) 81 8.1 Kenmerk betekenis 83 8.1.1 Interventie: betekenisvolle bijdrage 84 8.1.2 Interventie: leerafdeling opzetten 87 8.1.3 Interventie: beeldvorming 88 8.1.4 Interventie: identiteit 91 8.2 Kenmerk veilig 95 8.2.1 Interventie: veilige werkomgeving 96 8.2.2 Interventie: cultuur van veilig werken scheppen 98 8.2.3 Interventie: psychologische veiligheid 100 8.2.4 Interventie: veilig leerklimaat 102 8.3 Kenmerk grip 105 8.3.1 Interventie: functiedifferentiatie 106 8.3.2 Interventie: richtlijnen en protocollen 109 8.3.3 Interventie: hulpmiddelen bij innovatie 112 8.3.4 Interventie: leren omgaan met het EPD 117 8.4 Kenmerk invloed 121 8.4.1 Interventie: leiderschap 122 8.4.2 Interventie: professionele zeggenschap 125 8.4.3 Interventie: effect van een sterk beroep 128 8.4.4 Interventie: terugdringen verantwoording 130 8.5 Kenmerk balans 132 8.5.1 Interventie: aandacht voor beroepsontwikkeling 133 8.5.2 Interventie: job crafting 134 8.5.3 Interventie: reflectie op het handelen 136 8.5.4 Interventie: ontwikkeling veerkracht 140 8.6 Kenmerk samenwerking 145 8.6.1 Interventie: interprofessionele samenwerking 146 8.6.2 Interventie: inzet taakherschikking 149 8.6.3 Interventie: gedeelde visie 151 8.6.4 Interventie: teamwaarden 153 9 CONCLUSIE 155 LITERATUUR 157

Details