Tekst achterflap

Sinds de vroegste heugenis hoort muziek bij de mens. In Europa betreft die oudste muziek het gregoriaans: een repertoire dat eeuwenlang uiting gaf aan het geloof, maar ook aan prestige, onafhankelijkheid, trots, didactiek en commercie. Het gregoriaans vormde de bodem voor andere muziekstijlen. Maar bovenal is het een spiegel voor ontwikkelingen in geloof, kunst en muziek. De vele snippers, vellen, manuscripten en drukwerken in het relatief kleine grondgebied van de Lage Landen laten zien hoe de muziek in zoveel verschillende handen zoveel verschillende uitingsvormen kreeg. Zo konden kloosters aan dezelfde Amsterdamse gracht totaal andere muzikale tradities volgen, kreeg een Hollandse heilige als Jeroen van Noordwijk keer op keer nieuwe gezangen en werden op dezelfde Delftse drukpersen zowel gregoriaanse als protestantse zangboekjes gedrukt. Het gregoriaans in Nederland is een verhaal van doorgeven, aanpassen, samenvoegen, verliezen en heruitvinden: een levende traditie, die tot op de dag van vandaag doorgaat. In Duizend jaar doorgegeven maakt musicoloog Rens Tienstra een verkenning van het gregoriaans in Nederland aan de hand van een brede selectie bronnen. Van twaalfde-eeuwse fragmenten tot twintigste-eeuwse zangboeken; van unieke composities tot massaal drukwerk voor scholieren. Tienstra duidt de muziek, belicht de historische en religieuze context en legt dwarsverbanden tot andere kunstvormen. Nieuwe inzichten en een grote hoeveelheid voor het eerst ontgonnen bronmateriaal geven daarbij een ongekend inzicht in dit ‘eeuwige repertoire’. Rens Tienstra (1988) is componist, dirigent, musicoloog en programmeur. In 2020 promoveerde hij magna cum laude op de melodische overlevering van het gregoriaans in Laaglandse bronnen, die hij ontsluit middels onderzoek, uitvoering en publicaties.

Biografie

Rens Tienstra (1988) is componist, dirigent, musicoloog en programmeur. In 2020 promoveerde hij magna cum laude op de melodische overlevering van het gregoriaans in Laaglandse bronnen, die hij ontsluit middels onderzoek, uitvoering en publicaties.

Inhoudsopgave

Woord vooraf 7 Inleiding. Eeuwigheid en ogenblik 9 1 Het gregoriaans in Nederland. Een pluriform erfgoed 12 2 In medias res. De fragmenten van de Paulusabdij 23 3 ‘Een scheut van zijn wortels komt tot bloei’. Het Liber generationis 31 4 Heilig hergebruik. Composities voor heiligen 45 5 Hollende apostelen en heilige graven. Het missaal van Hellum 57 6 Klagen in het duister. Laaglandse Lamentaties 71 7 Eerste onder de zangboeken. Het ‘Pontificale van Sinte Marie’ 81 8 Het geselen der engelen. Gregoriaans in tijden van pest 93 9 ‘Doer sonderlinghe lieft die ic heb ghehad …’. De gregoriaanse tradities van de Moderne Devotie 111 10 In de schoot van Abraham. Verbanden tussen het gregoriaans en de Devote literatuur rondom het sterfbed 131 11 Zingend gedenken. Het graduale van de Haarlemse Augustijner Heremieten 147 12 Een muzikaal retabel. De Johannes-officies van ’s-Hertogenbosch 157 13 ‘Die noten van Delft en geen andere’. Stadscantuales 169 14 ‘Naer de troubele tijden’. Gregoriaans in de zeventiende en achttiende eeuw 179 15 Een eregalerij in een voetnoot. De ‘Vaderlandsche zangboeken’ van monseigneur Graaf 189 16 ‘Haec dies’. Één gezang, duizend jaar gezongen 199 Nawoord 214 Verklarende woordenlijst 216 Bronnen 219 Bijlage 1 Liber generationis volgens Matteüs en Lucas 231 Bijlage 2 Tekstselectie in Laaglandse lamentaties 235 Bijlage 3 Index van Utrecht, ub, hs. 400 238 Bijlage 4 Transcripties ‘Hec est preclarum vas’ en ‘Peccatis nostris’ 249 Bijlage 5 Vier Devote bronnen m.b.t. rituelen rondom het sterven van conventsleden 251 Bijlage 6 Teksten van de gezangen voor de Johannes-officies van Missio en Reversio 252

Details